Στην κοινωνική οικονομία στρέφεται τώρα η κυβέρνηση για να αντιμετωπίσει την έκρηξη της ανεργίας αλλά και της φτώχειας.
Με σχέδιο νόμου, που παρουσιάζει σήμερα η «Κ.Ε.» και αναμένεται να δοθεί τις επόμενες μέρες σε δημόσια διαβούλευση, το υπουργείο Εργασίας θεσμοθετεί τη δημιουργία «Κοινωνικών Συνεταιριστικών Επιχειρήσεων».
Πρόκειται για μια νέα μορφή επιχειρήσεων -μοιάζουν με τους αστικούς συνεταιρισμούς- που θα συστήνονται από ανέργους, ευπαθείς ομάδες πληθυσμού αλλά και εργαζόμενους. Ως αντικείμενο θα έχουν το περιβάλλον, την υγεία, την πρόνοια κ.ά. Επί της ουσίας θα ασκούν κερδοσκοπική δραστηριότητα, αλλά θα ενταχθούν σε καθεστώς φορολογικών και ασφαλιστικών ελαφρύνσεων με αντάλλαγμα να προσφέρουν υπηρεσίες χαμηλού κόστους. Προβλέπεται να δραστηριοποιηθούν και σε τομείς που σήμερα ανήκουν στο Δημόσιο ή σε δήμους (π.χ. πρόγραμμα βοήθειας στο σπίτι, παιδικοί σταθμοί κ.ά.).
Το νομοσχέδιο χρειάστηκε να περάσει από «σαράντα κύματα» επί περίπου έναν χρόνο, να αλλάξει αρκετές φορές, έως ότου διαμορφωθεί το πλήρες κείμενο.
Εφθασε τουλάχιστον δύο φορές στο υπουργικό συμβούλιο, αλλά «σκάλωσε». Την πρώτη πέρυσι το καλοκαίρι επί υπουργίας Αν. Λοβέρδου και τον περασμένο Δεκέμβριο από τη Λούκα Κατσέλη. Με προσωπική παρέμβαση του πρωθυπουργού επέστρεψε και τις δύο φορές πίσω για προσθήκες και επιπλέον διορθώσεις. Ο Γ. Παπανδρέου είχε στο μυαλό του τη λειτουργία των κοινωνικών επιχειρήσεων στη Σουηδία και τις ΗΠΑ. Ισως μάλιστα είναι από τα λίγα νομοσχέδια της κυβέρνησης όπου ο ίδιος έβαλε προσωπικές πινελιές ανταλλάσσοντας με τους υπουργούς του δεκάδες μηνύματα με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο.
«Ο πρόεδρος θέλει ένα θεσμικό πλαίσιο "ανοικτό" κι όχι "καχεκτικό" σ' όσους ενδιαφέρονται να ασκήσουν κοινωνική επιχειρηματική δραστηριότητα και να μην περιορίζεται μόνο σε ανέργους και ευπαθείς ομάδες» σχολιάζουν στενοί συνεργάτες του. «Πιστεύει ότι είναι ένας τρίτος δρόμος για να βγει η χώρα από την κρίση».
Στόχος της κυβέρνησης είναι να δημιουργηθούν 60.000 νέες θέσεις εργασίας. Στην Ε.Ε. υπάρχουν περισσότερες από 300.000 ανάλογες συνεταιριστικές επιχειρήσεις, που απασχολούν περίπου 5 εκατ. άτομα. Στο σύνολο της κοινωνικής οικονομίας εργάζονται περί τα 9 εκατ.
Το νομοσχέδιο προβλέπει ότι η φορολόγηση των κοινωνικών επιχειρήσεων θα γίνεται με τον χαμηλότερο συντελεστή, του 18%. Παράλληλα όσοι μετέχουν σε μια τέτοια επιχείρηση θα καταβάλλουν ασφαλιστικές εισφορές προς τον Οργανισμό Ασφάλισης Ελεύθερων Επαγγελματιών (ΟΑΕΕ) μειωμένες κατά 50%!
Σημαντικό εργαλείο αποτελεί η δυνατότητα χρηματοδότησής τους από τον «κουμπαρά» περίπου 160 εκατ. ευρώ που θα συγκεντρωθούν στο Ταμείο Κοινωνικής Οικονομίας, που θεσμοθετείται στο πλαίσιο του Εθνικού Ταμείου Επιχειρηματικότητας και Ανάπτυξης. Παρέχεται επίσης η ευκολία να ενταχθούν και στις διατάξεις του νέου Αναπτυξιακού Νόμου, ώστε να μπορέσουν να αναπτύξουν την επιχειρηματική τους δραστηριότητα.
Μια σημαντική καινοτομία που προβλέπεται στο νομοσχέδιο είναι ότι παρ' ότι αυτές οι επιχειρήσεις λειτουργούν ως κερδοσκοπικές, ωστόσο οφείλουν να επανεπενδύουν το 45% των κερδών τους σε κοινωνικούς σκοπούς, το 5% να καταλήγει στο αποθεματικό της εταιρείας και μόνο το 50% να διανέμεται στους «εταίρους». «Αυτό το προβλέψαμε γιατί μεταξύ άλλων αποθαρρύνει τους καιροσκόπους να στήσουν "συνεταιρισμούς" ώστε να εκμεταλλευθούν το ευνοϊκό ασφαλιστικό και φορολογικό καθεστώς με στόχο να κερδοσκοπήσουν» υποστηρίζουν στενοί συνεργάτες της υπουργού Εργασίας, Λούκας Κατσέλη.
Λαμβάνεται επίσης πρόνοιας, ώστε να αποφευχθεί να μετατρέψουν ορισμένοι επιτήδειοι τις επιχειρήσεις τους σε συνεταιρισμούς ώστε να αξιοποιήσουν προς όφελός τους τις ευνοϊκές ρυθμίσεις.
Γι' αυτό, το νομοσχέδιο προβλέπει την πιστοποίηση και την καταγραφή σε ειδικό μητρώο όλων των «κοινωνικών συνεταιριστικών επιχειρήσεων», με σκοπό να υπάρχει κεντρικός έλεγχος. Παράλληλα δίνεται η δυνατότητα ελέγχων και κυρώσεων και στη Γενική Γραμματεία Καταναλωτή.
Σ' ό,τι αφορά τα εσωτερικά θέματα διοίκησης αυτής της μορφής των «συνεταιρισμών» προβλέπεται ότι θα λειτουργούν με βάση την αρχή «ένα μέλος - μία ψήφος». Επίσης θα δίνεται η δυνατότητα συμμετοχής κι άλλων νομικών προσώπων, αλλά με ανώτατο όριο το 1/3 των μελών του συνεταιρισμού.
Οι βασικές αρχές του νομοσχεδίου είναι οι εξής:
1.Συστήνεται η «Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση» η οποία: α) είναι νομικό πρόσωπο που διαθέτει εμπορική ιδιότητα, β) λειτουργεί με βάση την αρχή «ένα μέλος - μία ψήφος» και γ) διανέμει το τυχόν πλεόνασμα κατ' αρχήν με γνώμονα την προαγωγή του κοινωνικού σκοπού της επιχείρησης.
2.Διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες, ανάλογα με τη δραστηριοποίησή τους: α) συλλογικού σκοπού, β) ένταξης, γ) κοινωνικής φροντίδας.
3.Διαφοροποιούνται στη διανομή κέρδους σε σχέση με τις συνήθεις εμπορικές μορφές των επιχειρήσεων, με έμφαση: α) την επανεπένδυσή του προς εξυπηρέτηση του συλλογικού και κοινωνικού σκοπού του συνεταιρισμού, β) τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και τέλος γ) τη διάθεση του υπολοίπου στα μέλη - φυσικά πρόσωπα.
4.Στη σύστασή της μπορούν να συμμετέχουν κι άλλα νομικά πρόσωπα, με ανώτατο κατώφλι το 1/3 των μελών του συνεταιρισμού.
5.Οι υφιστάμενες ΜΚΟ, τα σωματεία, αλλά και οι κοινωνικοί συνεταιρισμοί περιορισμένης ευθύνης (ΚΟΙΣΠΕ) μπορούν να μετασχηματιστούν σε κοινωνική συνεταιριστική επιχείρηση (ΚΟΙΝΣΥΝΕΠ.).
6.Θεσπίζεται σειρά φορολογικών μέτρων όπως: α) ευνοϊκό καθεστώς φορολογίας για τα ποσοστά των κερδών της ΚΟΙΝΣΥΝΕΠ., που διανέμονται στα μέλη-φυσικά πρόσωπα, β) υιοθέτηση φορολογικών κινήτρων του Ν. 3.842/10 για την κατοχύρωση ευρεσιτεχνίας και διατήρηση θέσεων απασχόλησης.
7.Προβλέπεται δημιουργία ειδικής κατηγορίας ασφάλισης στον ΟΑΕΕ. Οι εισφορές περιορίζονται στο 50% των ισχυουσών εισφορών της πρώτης ασφαλιστικής κατηγορίας.
8.Χρηματοδοτούνται από το Ταμείο Κοινωνικής Οικονομίας και προβλέπεται η ένταξή τους στις διατάξεις του νέου Αναπτυξιακού Νόμου.
9.Δημιουργείται μητρώο στο υπουργείο Εργασίας για την πιστοποίηση των φορέων με ελεγκτικό και κυρωτικό ρόλο.
«Βαθιά τομή στην αγορά εργασίας»
Της ΛΟΥΚΑΣ ΚΑΤΣΕΛΗ Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης
Το υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης ρίχνει στη μάχη για την καταπολέμηση της ανεργίας και τη στήριξη της απασχόλησης ένα πολύ σημαντικό όπλο: τη θεσμοθέτηση της Κοινωνικής Οικονομίας και της Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας.
Πρόκειται για μια μεγάλη παρέμβαση, η οποία αναγνωρίζει μια νέα μορφή επιχειρηματικότητας κοινωνικού σκοπού, η οποία δίνει τη δυνατότητα σε ευάλωτες και ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού αλλά και σε κοινωνικά υπεύθυνους πολίτες να αναλάβουν επιχειρηματική δράση σε κοινωνικού και συλλογικού σκοπού δραστηριότητες.
Θεσμοθετείται μια νέα μορφή «κοινωνικής επιχείρησης», η Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση-ΚΟΙΝΣΥΝΕΠ, η οποία ιδρύεται με ευέλικτες και γρήγορες διαδικασίες. Προβλέπουμε ειδικά κίνητρα στήριξης αυτού του είδους της επιχειρηματικότητας με στόχο τη βιωσιμότητα του όλου εγχειρήματος.
Αυτά είναι ειδικά οικονομικά, φορολογικά κίνητρα, καινοτόμα χρηματοδοτικά εργαλεία μέσω του Ταμείου Κοινωνικής Οικονομίας. Δίνεται έτσι η δυνατότητα στον εν δυνάμει κοινωνικό επιχειρηματία να αναλάβει βιώσιμη επιχειρηματική δραστηριότητα.
Συνολικά, θεωρώ τη θεσμοθέτηση της Κοινωνικής Οικονομίας μια μεγάλη τομή στην αγορά εργασίας, μια μεγάλη τομή στην κοινωνία, με σημαντικές αναπτυξιακές δυνατότητες, επενδύοντας στο «κοινωνικό κεφάλαιο» της ελληνικής κοινωνίας.
«Εναρμόνιση με τα ευρωπαϊκά δεδομένα»
Του ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΚΡΑΟΥΣ Διευθυντή Διεθνών Σχέσεων της Ομοσπονδίας Αλληλοβοηθητικών Ταμείων, αναπληρωματικού μέλους της Social Economy Europe
Ο Κόσμος της Εργασίας έχει προωθήσει από τα μέσα του 19ου αιώνα στην Ευρώπη οργανώσεις συνεταιριστικές, αλληλοβοηθητικές και σωματειακές.
Στην Ε.Ε., στις ΗΠΑ και στον Καναδά οι θεσμοί της Κοινωνικής Οικονομίας έχουν ισχυρή παρουσία και ρόλο. Αυτό που δεν γνωρίζουμε στην Ελλάδα αρκετά καλά είναι ότι ο Ευρωπαίος στηρίζεται σε δημόσιες υπηρεσίες που λειτουργούν και σε έναν ευρύτατο τομέα θεσμών Κοινωνικής Οικονομίας.
Οι δημόσιες υπηρεσίες, ο χώρος του γενικού συμφέροντος (general interest) και της Κοινωνικής Οικονομίας είναι οι μεγάλοι σύμμαχοι των Ευρωπαίων, οι οποίοι είναι και μέλη συνήθως αρκετών συνεταιρισμών, σωματείων, συλλόγων και αλληλοβοηθητικών ταμείων που καλύπτουν τις ανάγκες τους. Για παράδειγμα, 40 εκατ. Γάλλοι και 60 εκατ. Γερμανοί είναι μέλη τέτοιων ταμείων.
Στο ανώτατο ευρωπαϊκό επίπεδο λειτουργεί σήμερα η Social Economy Europe (www.socialeconomy.eu.org) μια οργάνωση-σωματείο που συγκεντρώνει όλες τις πανευρωπαϊκές συνομοσπονδίες παρόμοιων συνεταιρισμών. Το σύνολο αυτό πρόσφερε στον ευρωπαϊκό χώρο περίπου το 10% της απασχόλησης, με μεγάλο αριθμό επιχειρήσεων κάθε τύπου, δηλαδή τραπεζών (Credit Agricole), παραγωγικών μονάδων, αλυσίδων καταστημάτων κατανάλωσης (MIGRO Ελβετία) κ.λπ., αλλά και αλληλοβοηθητικών ταμείων, όπως και πολιτιστικών σωματείων.
Η νεανική, και όχι μόνο, κοινωνική επιχειρηματικότητα είναι εξαιρετικά καινοτόμος για την αντιμετώπιση της κρίσης αλλά και τη διασφάλιση της ανάπτυξης με βιώσιμα χαρακτηριστικά. Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις είναι οργανώσεις Κοινωνικής Οικονομίας, χωρίς τις οποίες ο «Καλλικράτης» δεν μπορεί να λειτουργήσει σύμφωνα με τους ειδικούς (Γ. Τσομπάνογλου).
Η χώρα μας πρέπει απαραίτητα να εναρμονιστεί επιτέλους μπροστά στην κρίση, που είναι ευκαιρία, με τα δεδομένα της Ευρωπαϊκής Κοινωνικής Οικονομίας, η οποία προσφέρει δυνατότητες κοινωνικής συνοχής αλλά και βιώσιμης ανάπτυξης.
«Οι απειλές για την κοινωνική οικονομία»
Των ΤΑΚΗ ΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΥ, ΔΗΜΗΤΡΗ ΚΑΠΟΓΙΑΝΝΗ*
Πέρα από την ποικιλομορφία ειδικά των κοινωνικών επιχειρήσεων (οι οποίες γνωρίζουν ένα νέο τύπο έκφρασης ως social business) πρέπει να υπενθυμισθεί η κριτική που, συνήθως, ασκείται στις κοινωνικές επιχειρήσεις.
Η ουσία της κριτικής αυτής επικεντρώνεται (J.-Fr. Draperi) στο ότι αυτές: α) στηρίζονται στο κράτος (ενώ η ιστορική κοινωνική οικονομία διεκδικεί την πολιτική και οικονομική ανεξαρτησία της από αυτό), β) απευθύνονται συχνά σε τρίτους «επωφελούμενους» μη εταίρους-μέλη (ενώ η ιστορική κοινωνική οικονομία παρέχει υπηρεσίες στα μέλη της), και γ) διεκδικούν μια «πληθυντική» οικονομία και όχι τη ριζική αντικατάσταση της καπιταλιστικής οικονομίας (όπως ήταν η αρχική-ιστορική βούληση της κοινωνικής οικονομίας).
Τη σημαντικότερη όμως απειλή (εκτός από τον κρατοτροπισμό και την «αγοραποίηση»/marketisation) για το μέλλον της κοινωνικής οικονομίας συνιστά η προσπάθεια συρρίκνωσης του περιεχομένου της, είτε (όπως και η D. Demoustier υποστηρίζει) μέσω της απόπειρας «εργαλειοποίησης» των διαφόρων ενώσεων, που δραστηριοποιούνται στον αγώνα κατά της ανεργίας, της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, είτε με τον διαχωρισμό της οικονομικής (που ακολουθεί τους κανόνες του ανταγωνισμού) από την κοινωνική δράση.
Οι αντιλήψεις αυτές τείνουν να εκτρέψουν το όλο εγχείρημα στην κατεύθυνση της «κοινωνικής οικονομίας της αγοράς» και του ανταγωνισμού σύμφωνα με το γερμανικό μοντέλο του ordoliberalismus. Σε τελευταία ανάλυση έχουμε σε εξέλιξη ένα σχέδιο που επιχειρεί, και προς το παρόν τουλάχιστον δείχνει να πετυχαίνει, να συγκαλύψει ή να εξωραΐσει το νεοφιλελεύθερο (καταστατικό) προσανατολισμό της ευρωπαϊκής πορείας.
*Καθηγητές ΤΕΙ Μεσολογγίου, Τμήμα Διοίκησης Κοινωνικών-Συνεταιριστικών Επιχειρήσεων και Οργανώσεων.
«Εμφαση σε αφανείς δραστηριότητες»
Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΤΣΟΜΠΑΝΟΓΛΟΥ Αναπληρωτή καθηγητή Πανεπιστημίου Αιγαίου.
Συνεταιρισμοί, ενώσεις, οργανώσεις κοινωνικής αλληλεγγύης, ιδρύματα είναι οι κοινωνικοοικονομικοί οργανισμοί που αναφέρονται στην «κοινωνική οικονομία» (τρίτος τομέας) και έχουν ως κοινή αφετηρία κάποιες αρχές, όπως π.χ. ο μη κερδοσκοπικός χαρακτήρας τους και η ανεξαρτησία τους από τον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα.
Ο τομέας αυτός βρίσκεται στον ευρύτερο χώρο του γενικού συμφέροντος (general interest) και περιλαμβάνει τον τομέα της διευρυμένης κοινωνικής αναπαραγωγής (όπως υγεία, παιδεία, πολιτισμός, περιβάλλον), δίνοντας έμφαση στην τοπική διάσταση αυτών των δράσεων.
Οπως είναι γνωστό, τέτοιες δράσεις απευθύνονται σε αφανείς εργασιακές δραστηριότητες που συνήθως δεν καταγράφονται σε λογιστικά βιβλία. Αφορούν την εργασία μεταναστών, γυναικών και νέων, η οποία συνήθως δεν ασφαλίζεται, είναι άτυπη, όμως καλύπτει γενικές ανάγκες αναπαραγωγής της καθημερινής ζωής αλλά και σημαντικούς τομείς οικονομικής δραστηριότητας, όπως είναι η οικοδομική δραστηριότητα, ο τουρισμός, η οικιακή εργασία και η αγροτική οικονομία.
Οι μεγάλες κοινωνικές αλλαγές και οι ανάγκες πολιτών και τοπικών κοινωνιών που δεν καλύπτονται από άλλες δομές, καθώς και η αντιστάθμιση των συνεπειών της ανεργίας και του κοινωνικού αποκλεισμού, είχαν αποτέλεσμα τη δημιουργία νέων οργανισμών κοινωνικής οικονομίας. Υπάρχουν όμως και μερικοί «οδηγοί» λειτουργίας αυτών των φορέων, όπως:
*Το επίσημο, συνταγματικά καθιερωμένο, νομικό και ρυθμιστικό πλαίσιο πρέπει να αναγνωρίζει την ιδιαίτερη ταυτότητα των συνεταιρισμών στο αστικό δίκαιο.
*Χρειάζεται ειδικό φορολογικό καθεστώς για τις συνεταιριστικές επιχειρήσεις και νομικό πλαίσιο για αναδιοργάνωση προβληματικών επιχειρήσεων σε συνεταιριστικές.
*Το θεσμικό πλαίσιο πρέπει να ενθαρρύνει τον οικονομικό πλουραλισμό με την ανάδυση του τρίτου τομέα, ο οποίος και λειτουργεί συνεκτικά μεταξύ ιδιωτικού και δημόσιου.
Με σχέδιο νόμου, που παρουσιάζει σήμερα η «Κ.Ε.» και αναμένεται να δοθεί τις επόμενες μέρες σε δημόσια διαβούλευση, το υπουργείο Εργασίας θεσμοθετεί τη δημιουργία «Κοινωνικών Συνεταιριστικών Επιχειρήσεων». 
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.